Լևոն Վարդանյան

Այս աշխատանքը նվիրվելու է Հովարդ Ֆիլիպս Լավկրաֆտին։ Լավքրաֆը տիեզերական սարսափ ժանրի գրող էր, տիեզերական սարսափը միշտ պատկերված է կամ այլ աշխարհների հրեշների միջոցով, կամ նույնիսկ հրեշների աշխարհների միջոցով, մի խոսքով, գաղափարը այլմոլորակային է և այլաշխարհիկ: Կարելի է ասել, Լավքրաֆը միակ գրողներից էր, ով գրել էր դիցաբանական սարսափի մասին կամ առաջինն իր ժամանակներում գրել տիեզերական սարսափի մասին, նա նույնիսկ հորինեց կոսմիցիզմ հասկացությունը:
Կոսմիցիզմը նման է էքզիստենցիալիզմին և նիհիլիզմին, պարզ ասած, այն գաղափարն է, որ մարդկությունը պարզապես մի փոքր բծ է տիեզերքում, մենք քիչ կամ ընդհանրապես իմաստ չունենք հսկա տիեզերքում, որտեղ կարող են լինել ավելի շատ տրանսցենդենտալ և եթերային էակներ: Լավքրաֆի ամենահայտնի գործերն են cthulu mythos-ը և նեկրոնոմիկոնը, այս գրքերը բոլորը գեղարվեստական մոգության և աստվածների մասին են, cthulu-ի առասպելները քնած աստծո cthulu-ի մասին է, որը հավիտյան քնած կղզու թակարդում է: երկու գրքերը երկուսն էլ նույն տիեզերքում են, որովհետև պատմվածքում քնած աստվածը արթնանում է նեկրոնոմիկոն ունեցող կոտլիստների կողմից: Ինչու ես սիրում եմ Լավքրաֆը, նրա գրելու ոճը չէ, ինչպես գրականության կորած դարի գրողին, նա շատ չոր է, և կարծես նա պարզապես պատմում է ձեզ պատմությունը, բայց այն էմոցիան, որը նա լավ է ցույց տալիս իր մեջ, վախն է: Ես վայելում եմ նրան տիեզերական գաղափարների համար աննկարագրելի գաղափարների համար, այն միտքը, որ ոչ ոք ոչ մի բանի վրա իշխանություն չունի, ինձ դուր են գալիս հուսահատությունները նրա աշխատանքում, թե ի վերջո ոչ ոք չի կարողանում գոյատևել միայն ոմանք, ովքեր հետապնդվում են հրեշի կողմից, Lovecraft-ը նույնպես կարտահայտեն սկեսուրը: Սյուրռեալիստական ձևով, օրինակ, կա աստված, որը կոչվում է azathoth, այս աստվածը խժռող մեքենա է, որը ուտում է ամեն ինչ իր ճանապարհին, և նրա մարմինը չափազանց վերացական տեսք ունի, եթե բացատրվի, որ այն ունի նույն հատկություններն ու գործառույթները, ինչ սև խոռոչը:

սա իմ անձնական գործերն են

ժամանակի սիրտը

Իմ սիրտը ժամացույցի պես տկտկացնում է, նրա մեխանիզմը գործում է նրանից, թե որքան ես սիրում ինձ, այն անընդհատ կոտրվում է, և միայն քո համբույրը կարող է շտկել այն: Առանց քեզ ցուրտ է, մաքուր մետաղ է, բայց նրա քամին քշվում է մազերիդ ամեն մի շարժումից, սիրտս միշտ անիվի պես դուրս է պտտվում իր տեղից, և միայն դու կարող ես տեսնել, թե ինչպես է նա գնում դեպի մոռացություն, բայց ամեն անգամ, երբ դա նկատում ես դու: վերցրու այն քո ձեռքերում և ամեն անգամ քո մաքուր ու փափուկ ձեռքերով իմ սիրտը դրիր կրծքիս մեջ:

ջրահարսը

Նրանց տեսնելու համար պետք է լինել այնքան խորը ջրում, որտեղ ծովն այլևս կապույտ չէ, և ոչ մի լույս չի կարող ներս մտնել, մի անգամ կյանքդ տուր ծովին և միայն այն ժամանակ նրանք կգան և քեզ կտանեն ավելի հեռու ծով, միայն եթե քո սերը լինի: նրանց համար մաքուր է: Այնտեղ, որտեղ դու գնում ես ջրահարսների հետ, անասելի է այն վայրը, որը այնքան դժվար է ծովել միայն աչքերով, որ թվում է, թե խեղդվելը նման է խեղդվելու: Դու այլևս ոչ մի ինքնություն կամ անձ չես մի վայր, որտեղ նույնիսկ հոգիները չեն կարող մտնել:

Արցունքոտ արյունը

Արցունքն ու արյունն են այն, ինչ ես տեսնում եմ, երբ նրա կողքին եմ։ Ամեն անգամ, երբ ես փորձում եմ զրուցել նրա հետ, լեզուս խխունջի նման իր բույնն է դառնում։ Նրա մասին մի միտքն անգամ ստիպում է ինձ թրթուրի նման փաթաթվել սեփական մետաքսաթելերի մեջ։ Փոքրիկ սիրտս քանդվում է և սկսում է արնահոսել ամեն անգամ, երբ մեր շուրթերը հանդիպում են. ոչ մի զարկ, ոչ մի ձայն, միայն արյուն, որ դանդաղ կաթում է մարմնումս։ Հայացքս խոցում է նրան, ինչպես եռաժանին, և աչքերս մնում են մեխված։ Իմ եռաժանի աչքերը հալվում են նրա թթվային հայացքից, մագմային շուրթերից և ռադիացիոն մազերից։ Կողքիս լինելով` մարմինս կարծես մասերի է բաժանվում, արյունս ուզում է դուրս հորդել, բայց ոչ ամբողջովին, քանի որ օրգաններս կարողանում են շղթայել ու պահել ինձ, ինչպես օձը։ Վնասն ու նորոգումը նրանով են լինում։ Ամենալավը, ամենավատը վերջում են գալիս. դա իր ձայնն է, որ դուրս է ելնում նրա շուրթերի, ինչպես հրեշտակային մեղեդի, բայց մտնում է ականջներս դժոխային երգով և բերում դժոխային հուրը հոգուս։

ա/ Թագավորը և արքունի գործակալությունները / բանավոր, էջ 8-10, նաև այլ աղբյուրներ/.

Թագավորը և արքունի գործակալությունները: Հայ Արշակունիների թագավորության շրջանում 65–428 թթ., պետական կարգը շարունակում էր մնալ միապետական: Պատերազմ հայտարարելու, հաշտություն կնքելու, արտաքին գործերը վարելու գերագույն իրավունքը պատկանում էր թագավորին: Երկրի կառավարման և պաշտպանության գործում կարևոր նշանակություն ունեին պետական վարչությունները՝ գործակալությունները: 9 Արքունի գործակալությունների ղեկավարներ
գործակալների (հազարապետ, սպարապետ, մարդպետ, մաղխազ, Մեծ դատավոր, ասպետություն) միջոցով թագավորը կառավարում էր երկիրը:
Հազարապետը ղեկավարում էր տնտեսական–
հարկային գործը:
Սպարապետը զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարն էր:
Ռազմական արվեստի հազարամյակների փորձ
ունեցող Հայոց կանոնավոր բանակի թվակազմը
100–120 հազար էր։ Այն բաղկացած էր հեծելազորից
և հետևակից: Հայոց թագավորի և նախարարների պահած հեծելազորը միասին կազմում էր հայոց այրուձին: Թագավորական ոստանը պաշտպանում էին սպարապետի, մաղխազի և մարդպետի
գլխավորած հատուկ հեծյալ ջոկատները, որոնք
հայտնի էին ոստան այրուձի անունով: Թագավորի
անձի պաշտպանությունն ապահովում էր ընտրյալ
նետաձիգներից բաղկացած այրուձին՝ մաղխազի
հրամանատարությամբ: Ըստ իրենց զորքերի քանակի՝ նախարարները համարվում էին բյուրավորներ, հազարավորներ, հարյուրավորներ, հիսնավորներ և տասնավորներ:
Մարդպետը հսկում էր արքունի կալվածքները և
գանձարանը:
Հնում Մեծ դատավորի պաշտոնը կատարում էր
քրմապետը, իսկ միջնադարում հայոց կաթողիկոսը: Թագավորական շրջանում «թագակիր ասպետության» գործակալության պարտականությունը թագն արքայի գլխին դնելն էր և պալատական արարողությունները ղեկավարելը: Մայրաքաղաքը կառավարող քաղաքագլուխը Արտաշատի շահապն էր: Այս պաշտոնը թագավորը հանձնում էր պալատական ավագանու ներկայացուցիչներից մեկին: Պետական գրասենյակը և արքունի դիվանը գլխավորում էր սենեկապետը, որը թագավորի անձնական քարտուղարն էր: Պետական զինանշանը արծիվն էր։ Դրոշը ծիրա­նագույն էր, որի վրա գործված էր ոսկեգույն արծիվ։ Հայ նախարարների զբաղեցրած պաշտոնական դիրքն արքունիքում ու զորքի թվաքանակը գրանցվում էր Գահնամակում և Զորանամակում: Երկրի համար առավել կարևոր հարցերը քննարկվում էին Աշխարհաժողովում, որը հնուց գումարվում էր Բագավանում՝ Հայոց ամանորի Նավասարդի տոնակատարության օրը: IV դ. երկրորդ կեսից Աշխարհաժողովի պարտականություններն աստիճանաբար անցնում են աշխարհիկ ներկայացուցիչների մասնակցությամբ գումարվող եկեղեցական ժողովներին:
Վարչական բաժանումը, քաղաքային կյանքը:
Մեծ Հայքի թագավորության վարչական բաժանումը համապատասխանում էր նահանգների (աշխարհներ) գավառաբաժանմանը:
Վաղարշապատի կառուցումով հինավուրց Արտաշատը շարունակում էր պահպանել իր մայրաքաղաք լինելու նշանակությունը: Մեծ Հայքի մյուս
քաղաքները` Վանը, Երվանդաշատը, Զարեհավանը, Զարիշատը, Կարինը, Մուշը, Արճեշը, Դվինը,
Նախիջևանը, Խլաթը, Մանազկերտը, Տիգրանակերտ անունը կրող քաղաքները (Աղձնիքում և Արցախում) կարևոր տնտեսական, մշակութային և
արհեստագործական նշանակություն ունեին Մետաքսի ճանապարհի՝ Հայաստանով անցնող մայրուղիների վրա:
Թագավորական շրջանում արքունիքը մայրաքաղաքի միջնաբերդում էր: Հայ ազնվականությունն ապրում էր թագավորական պալատին մոտ
թաղամասում: Այնտեղ էր նաև թատրոնը: Քաղաքների որոշակի թաղամասերում ապրում էին առևտրականներն ու արհեստավորները՝ իրենց համքարություններով (զինագործներ, կավագործներ,
գորգագործներ, ոսկերիչներ, կաշեգործներ, ներկարարներ և այլն): Քաղաքներում և քաղաքամերձ
ավաններում մեծ թիվ էին կազմում մերձակա հողատարածքում այգեգործությամբ և հացահատիկի
մշակմամբ զբաղվող ռամիկները:

ա/ Ավատատիրության ձևավորումը Հայաստանում

Ավատականացման միտումներ Հայաստանում նկատվում էին դեռևս մեր թվականության առաջին դարերում, սակայն ավատատիրության հաղթանակի հետևանքով IV դ. սկզբներից մեր հայրենիքում կարևոր վերափոխություններ են կատարվում թե’ տնտեսության և թե’ կրոնի ու պետական կառուցվածքի մեջ: Ավատականացման հետևանքով ձևավորվեցին ազատների և անազատների դասերը: Եթե մինչ ավատատիրության հաղթանակը գյուղական համայնքների պարտականությունն էր հարկեր տալ պետությանը և պարհակներ կատարել, ապա դրանից հետո ազատ համայնականներն աստիճանաբար վերածվեցին անազատների: Այժմ նրանք պարտավոր էին բերքի մի մասը վճարել իրենց հողերին տիրացող կամ տիրացած ավատատեր-հողատերերին և նրանց համար կատարել հարկադիր աշխատանք:

Շինական գյուղացիներից և մշակ-ստրուկներից ձևավորվեց անազատների դասը: Երկրի ավագանուց և արքունի նախկին պաշտոնյաներից ձևավորվեց ազատների դասը: Ազատների դասի մեջ էին մտնում աշխաիհակալ և աշխարհատեր իշխանները, գավառակալ և գավառատեր նախարարները, արքունիքից որպես ուտեստ հողակտորներ ստացած զինվորականները, աստիճանավորները և այլք: Քրիստոնեական եկեղեցին արագ վերածվեց ավատատիրական կառույցի, իսկ հոգևորականները, վերածվելով ավատատերերի, լրացրին ազատների դասը: Վերջինս ապահարկ էր, այսինքն ազատված էր հարկեր վճարելուց:

բ/ Քրիստոնեության ընդունումը որպես պետական կրոն

Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում տեղի է ունեցել 301 թվականին։ Դա հայ ժողովրդի պատմության մեջ մի դարակազմիկ իրադարձություն էր։ Տրդատ Գ Մեծ Արշակունին աշխարհում առաջինը ճանաչեց քրիստոնեությունը՝ որպես պետական, պաշտոնական կրոն:

Հայոց եկեղեցին սովորաբար վարդապետական անվան կիրառում չի ունեցել. այն կոչվել է Հայաստանյայց, Հայոց կամ Հայ անունով, իսկ սուրբ, առաքելական, ուղղափառ կամ այլ կոչումները գործածվում են որպես պատվանուն։ «Առաքելական» անունով այն տարբերվում է Մերձավոր Արևելքիքրիստոնեական մյուս եկեղեցիներից:

Ագաթանգեղոսի «Հայոց պատմության» համաձայն, երբ 287 թվականին Տրդատը հռոմեական զորքի օգնությամբ հաղթանակած վերադառնում է Վաղարշապատ՝ վերագրավելու իր հոր գահը, ճանապարհին՝ Եկեղյաց գավառի Երիզա ավանում, գոհաբանական զոհեր է մատուցում Անահիտ աստվածուհու մեհյանին։ Թագավորի զինակից Գրիգորը հրաժարվում է մասնակցել զոհաբերության արարողությանը, քանի որ քրիստոնյա էր։ Հայոց արքան այդ ժամանակ տեղեկանում է նաև, որ Գրիգորը իր հայր Խոսրովին սպանող Անակ իշխանի որդին է։ Տրդատ Գ-ն հրամայում է նրան գցել Արտաշատի ստորերկրյա բանտը, որ սահմանված էր մահապարտների համար։

1. Նկարագրե՛ք Երվանդ Սակավակյացի թագավորության սահմանները:

Երվանդ Սակավակյացի օրոք թագավորության սահմանները հյուսիս-արևելքում հասնում էին Կուր գետ և Սև ծով, արևելքում՝ Մարաստան, հարավում՝ Հյուսիսային միջագետք, իսկ արևմուտքում՝ Կապոդովկիա:

2. Ներկայացրե՛ք Արտաշես 1-ինի՝ հայկական հողերի միավորման գործընթացը:

Արտաշես Առաջինը Մարաստանից, Վրաստանից, Պոնտոսից, Սելևկյան տերություններից հետ գրավեց և Մեծ Հայքի թագավորության մեջ միավորեց հայկական տարածքների մեծագույն մասը:

3. Ի՞նչ բարենորոգումներ է իրականացրել Արտաշես 1-ինը: Որո՞նք էին դրանց նշանակությունը

Արտաշես առաջինն իրականացնում էր բարենպաստ արտաքին քաղաքականություն, որի շնորհիվ նա կարողացավ ընդարձակել Փոքր Հայքի տարածքը: Արտաշես Առաջինի իրականացրած բարեփոխումները առաջին հերթին ռազմական էին: Նա հայկական բանակը բաժանեց չորս սահմանակալ զորավորությունների: Բարեփոխումներ եղան նաև տնտեսական ոլորտում: Մովսես Խորենացին գրել է, որ Արտաշես Առաջինի օրոք Հայոց աշխարհում անմշակ հող չէր մնացել:

1․Ներկայացրե՛ք Տիգրան Մեծի՝ Ք․ա․ 92-87թթ․ նվաճումների ժամանակագրությունը։

Հայ-Պարթևական պատերազմը սկսվել է մ․թ․ա․ 94 թվականին և ավարտվել մ․թ․ա․ 92 թվականին՝ Մեծ Հայքի թագավորության վճռական հաղթանակով։ Ք.ա. 84 թվականին Տիգրան մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և 17 տարի իշխանեց այնտեղ:
2. Համեմատե՛ք հայոց երկու մեծ տիրակալներին՝ Արգիշտի 1-ինին և Տիգրան Մեծին:

Երկու մեծ տիրակալն էլ նվաճողական քաղաքականություն էին վարում: Արգիշտի 1-ի տերությունը չորս ծովերի տերություն էր: Երկու տիրակալներն էլ մեծ հաջողություններ են ունեցել Հայաստանը աշխարհակալ տերություն դարձնելու գործում:
3. Նկարագրե՛ք  Տիգրան Մեծի տերության սահմանները /բլոգային աշխատանք/.

Տիգրան Մեծի տերության սահմանները ձգվում էին Եգիպտոսից ու Միջերկրական ծովից մինչև Հնդկաստան, Կովկասյան լեռներից ու Կասպից ծովից, մինչև Պարսից ծոց և Հնդկական օվկիանոս:

6-րդ դասարան.
Թեմա 1. Հայկական լեռնաշխարհը.

Առաջադրանք.
1. Բլոգում ներկայացրե՛ք  Հայկական լեռնաշխարհը եզերող լեռնաշղթաները, բարձր լեռնագագաթները, խոշոր գետերը, լճերը, Մեծ Հայքի 15 նահանգները:
2. Ներկայացրե՛ք Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ինի և Սարդուրի 2-րդի օրոք
/բլոգային աշխատանք /

Հայկական լեռնաշխարհ կամ Հայկական բարձրավանդակ։ Գտնվում է Առաջավոր Ասիայում՝ Իրանական և Փոքրասիական բարձրավանդակների միջև։ Հյուսիսում Կովկասյան լեռներն են և Սև ծովը, հարավում՝ Միջագետքի դաշտավայրը։ Երբեմն Հայկական լեռնաշխարհ և Հայկական բարձրավանդակ հասկացությունները նույնացնում են, սակայն աշխարհագրության հայ մասնագետները հաճախ հստակորեն սահմանազատում են դրանք։ Մասնավորապես, Հայկական լեռնաշխարհը ֆիզիկաաշխարհագրական առանձին ռեգիոն է, որն իր մեջ ընդգրկում է մի շարք մասեր, այդ թվում Հայկական բարձրավանդակը, որը զբաղեցնում է Հայկական լեռնաշխարհի կենտրոնական մասը։Հայկական Լեռնաշխարհն հարևան երկրներից ավելի բարձր է գտնվում, դրա համար հաճախ անվանում են Լեռնային երկիր, Լեռնային կղզի։

Բարձրություն ծովի 5,165 մետր

Մակերես 400 000 կմ²

Խոշոր լճերն են Սևանա, Վանա և Ուրմիա։

Սևանա-երկարություն 70կմ, լայնություն 32կմ

Վանա-երկարություն 119կմ

Ուրմիա-երկարություն 1275մ

Թեմա 2. Վանի Աշխարհակալ տերությունը.
ա/ Արգիշտի 1-ին
բ/ Սարդուրի 2-րդ /բանավոր, դասագիրք, էջ 53-56,

Արգիշտի I (786-764․թթ)

Արգիշտի I-ը տերության սահմաններում ընդգրկեց Արարատյան դաշտը, Սևանա լըճի ափամերձ շրջանները Եփրատի հովիտը, Շիրակը և Ջավախքը։Այսպիսով Արգիշտը Հայկական Լեռնաշխարհի մեծ մասը, որը բնակեցված էր հիմնականում Հայախոս ցեղերով, կարողացավ միավորել մեկ կենտրոնացված պետության մեջ, որը հսկայակ դեր խաղաց հայ ժողովրդի կազմավորման գործընթացում։Ընկճելով Ասորոստանի ռազմական ուժերին Արգիշտը իր գերիշխանությունն է հաստատում տարածաշրջանում։Վանի թագավորությունը դառնում է Առաջավոր Ասիայի հզորոգույն տերությունը։Արգիշտտի գործունեության մեջ մեծ է քաղաքաշինությունը։ Քա 782թթ Երևանի տարածքում նա կառռուցում է Էրեբունի ամրոցը։ Երևանը աշխարհի հնագույն քաղաքներից է։ Էրեբունու կառուցումից 6տարի հետո անց Ք․ ա․ 776թ․ Արմավիրի հարևանությամբ Արգիշտի I կառուցում է ևս մի քաղաք։

Սարդուրի II (Քա 764-735 թթ), որի օրոք երկրի ռազմական ու տնտեսական վերելքը շարունակվեց։Նա միավորեց Արցախը և հասավ Կասպից ծով։Սարդուրի II-ի բանակները հյուսիսում հասան Սև ծովի ափեր, արևելքում ՝ Կասպից ծով, իսկ յարավարևմուտքում ՝ Միջերկրական ծով։

1․ Նկարագրե՛ք ՀՀ հարաբերությունները 1918-1920 թթ․ և այսօր՝

ա/ Հայ-վրացական հարաբերությունները 1918-1920թթ․ և այսօր Վրաստանի հետ Հայաստանը ունեցել է խնդիր 1918 թվականին։ Լոռու և Ջավախքի համար են նրանք պատերազմել, և կարողացել են համաձայնության գալ։ Լոռին մնաց Հայաստանին, իսկ Ջավախքը անցավ Վրաստանի կազմի մեջ։

բ/ Հայ-ադրբեջանական տարածքային խնդիրները 1918-1920թթ․ և այսօր Ադրբեջանի հետ խնդիրներն նույնն են, քանի որ մինչև հիամ մենք նրանց հետ լուծում են տարածքային խնդիրներ։

գ/ Հայ-թուրքական հարաբերություններում առկա խնդիրները 1918-1920թթ․ և այսօր 1918-1920 թվականներին եղել են ճակատամարտեր, որոնցում հայերը ապրելու կռիվ են տվել և տոնել են հաղթանակներ, իսկ այսօր մեր և Թուրքերի հարաբերությունները լավ չեն, քանի որ նրանք Ադրբեջանի հետ ցանկանում են բնաջնջել հայ ազգը։

դ/ Հայ-իրանական հարաբերությունները 1918-1920 թթ․ և այսօր Իրանի հետ Հայաստանը այս շրջանում չի ունեցել խնդիրներ։

2․ Վերոնշյալ լրացուցիչ նյութերն ուսումնասիրելուց հետո՝ ներկայացրե՛ք ձեր կարծիքը Սևրի պայմանագրի վերաբերյալ

Սևրի պայմանագրում հաշվի չեն առել Հայսատանին, քանի որ այդ պայմանագրից հետո Հայաստանը պետք է դառնար 161330կմ², նաև պետք է ունենար ելք դեպիք Սև ծով։ Սևրի պայմանագիրը կնքվել է առաջին համաշխարհային պատերազմի հաղթանակած դաշնակից պետությունների մեջ։

• Ե՞րբ են կնքվել Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը:

1921 թվականի մարտի 16-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության կառավարության և Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի կառավարության միջև ստորագրվեց «Բարեկամության և եղբայրության» պայմանագիրը։

1921 թվականի հոկտեմբերի 13-ին ստորագրել են, ինչպես գրված է պայմանագրի նախաբանում, «Հայաստանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության, Ադրբեջանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության և Վրաստանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության կառավարությունները մի կողմից և Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովի կառավարությունը, մյուս կողմից, Ռուսաստանի Սովետական Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության մասնակցությամբ»։ Պայմանագիրը, հաջորդելով Մոսկվայի պայմանագրին, հաստատում էր վերջինիս դրույթները և սահմանում էր ժամանակակից սահմանները Թուրքիայի և Անդրկովկասյան հանրապետությունների միջև։

• Ի՞նչ տարածքային խնդիրներ կային Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև: Ի՞նչ խնդիրներ կան այսօր:

ԽՍՀՄ-ում ի թիվս տարատեսակ այլ խնդիրների գոյություն են ունեցել հայ-ադրբեջանական սահմանային-տարածքային որոշակի խնդիրներ, որոնք տարբեր տարիներին սրվել են եւ բացի այդ, Ադրբեջանը հետեւողականորեն արել է քայլեր այդ խնդիրների ավելացման ուղղությամբ: Սակայն նախ եւ առաջ պետք է փաստենք, որ ինչպես պնդում են մասնագետները, ի սկզբանե Խորհրդային Հայաստանը ժառանգել է. «անորոշ պետական սահմաններ եւ տարածքային-սահմանային չլուծված խնդիրներ հարեւան չորս պետությաուններից երեքի՝ քեմալական Թուրքիայի, Խորհրդային Ադրբեջանի եւ Վրացական Հանրապետության հետ»:

• Թվարկե՛ք Հայրենական Մեծ պատերազմի հայազգի հերոսների և մարշալների անուններ:

Խորհրդային բանակի և ռազմածովային նավատորմի գեներալների ու ծովակալների, ռազմաօդային ուժերի, հրետանային զորքերի սպաների կազմում հայերը ԽՍՀՄ ժողովուրդների շարքում 4-րդն էին, 6-րդը՝ ԽՍՀՄ հերոսների ցանկում: 80 հազար հայ պարգևատրվել է մեդալներով ու շքանշաններով: Երկրորդ աշխարհամարտին հայ ժողովուրդն ընդհանուր առմամբ տվել է 147 մարշալ, գեներալ ու ծովակալ։

ԽՍՀՄ բանակի գեներալիտետում ամենաբարձր կոչումներն ունեին խորհրդային ավիացիայի գլխավոր մարշալ Արմենակ Խանփերյանցը, նավատորմի ծովակալ Հովհաննես Իսակովը, բանակի գեներալ, հետագայում` մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանը, զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալ Համազասպ Բաբաջանյանը, ինժեներական զորքերի մարշալ Սերգեյ Ագանովը: Նշանավոր անուններն էին նաև բժշկական ծառայության գեներալ-գնդապետ Լևոն Օրբելին, ինժեներատեխնիկական ծառայության գեներալ-մայոր Համո Յոլյանը:

• Ինչքա՞ն հայ է մասնակցել Հայրենական Մեծ պատերազմին:

Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցել է 600 000 հազար հայ, որոնցից 314 հազարը զոհվել կամ անհայտ կորել է: 

• Թվարկե՛ք 1920-1945թթ. հայկական մշակույթի ճյուղերը: Ներկայացրե՛ք որևէ ճյուղ:

Վերացավ անգրագիտությունը։ Զարգանում էր ճարտարապետությունը։ Այս ժամանակահատվածում  մեծ վերելք էր ապրում գրական կյանքը: Բարդ ու հակասական ուղիով էր ընթանում կերպարվեստը: Խոշոր նվաճումներ ձեռք բերվեցին երաժշտության բնագավառում:

• Ո՞վ էր Ալեքսանդր Թամանյանը: Թվարկե՛ք նրա ճարտարապետական գործերից մի քանիսը:

Ալեքսանդր Թամանյանը հայ ճարտարապետ է, ճարտարապետության ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետության հիմնադիր։

Երևանի գլխավոր հատակագիծ, 1932 թվական

Օպերայի և բալետի թատրոն

Կառավարական տուն

Երևանի բժշկական ինստիտուտի անատոմիկում

Երևանի առաջին ՀԷԿ-ի շենք

• Թվարկե՛ք ՀՀ տասը մարզերը:

Արագածոտն — Աշտարակ

Արարատ — Արտաշատ

Արմավիր — Արմավիր

Գեղարքունիք — Գավառ

Լոռի — Վանաձոր

Կոտայք — Հրազդան

Շիրակ — Գյումրի

Սյունիք — Կապան

Վայոց ձոր — Եղեգնաձոր

Տավուշ — Իջևան

• Լրացրե՛ք նշված պայմանագրերի կնքման տարեթիվը, ամիսը, օրը.

• Բաթումի պայմանագիր — հունիսի 4, 1918թ․
• Սևրի պայմանագիր — օգոստոսի 10, 1920թ․
• Ալեքսանդրապոլի պայմանագիր — ստորագրվել է դեկտեմբերի 2-ի լույս 3-ի գիշերը, 1920թ․
• Մոսկվայի պայմանագիր — 16 մարտ, 1921թ․
• Կարսի պայմանագիր — հոկտեմբերի 13, 1921թ․

Ես ծնվել և մեծացել եմ Կիպրոսում, ուստի ուզում եմ այս գործն անել այդ գեղեցիկ երկրի անունից: Աշխատանքը լինելու է հայերի ազդեցության մասին:

Հայերը Կիպրոսում երկար պատմություն ունեն, կղզում հայերի առաջին հաստատված ներկայությունը թվագրվում է մ.թ. 578 թվականին՝ Բյուզանդիայի կայսր Հուստին II-ի օրոք: Ժամանակակից Կիպրոսի Հանրապետությունում նրանք ճանաչվում են որպես երեք փոքրամասնությունների «կրոնական խմբերից» մեկը՝ մարոնիների և լատինների հետ միասին։

Այստեղ երկար կապ կա հայերի և Կիպրոսի միջև, որը հավանաբար թվագրվում է մ.թ.ա. 5-րդ դարով: Այնուամենայնիվ, հայերը շարունակական փաստագրված ներկայություն են ունեցել Կիպրոսում մ.թ. 578 թվականից սկսած. պատմաբան Թեոփիլակտ Սիմոկատայի վկայությամբ, պարսից Խոսրոս I թագավորի դեմ իր արշավանքի ժամանակ, բյուզանդական զորավար (և ապագա կայսր) Մավրիկ Կապադովկիացին 10090 հայի գերի է վերցրել Արզանենայում (Աղձնիք): ), որոնցից մոտ 3350-ը աքսորվել է Կիպրոս[1]։ Դատելով նրանց ստեղծած գաղթօջախների ռազմավարական դիրքից (Արմենոխորի, Արմինու, Կոռնոկիպոս, Պատրիկի, Պլատանի, Սպատարիկո և գուցե Մուսերե), շատ հավանական է, որ այդ հայերը ծառայել են Բյուզանդիային որպես վարձկան զինվորներ և սահմանապահներ։

Ավելի շատ հայեր են ժամանել հայազգի Հերակլիոս կայսեր օրոք (610–641) քաղաքական նկատառումներով (նա փորձել է կամրջել Հայ եկեղեցու և Արևելյան ուղղափառ եկեղեցու միջև տարաձայնությունները), Հովհաննես Գ Օձնեցու կաթողիկոսի (717–728) օրոք։ ) կոմերցիոն նկատառումներով և Կիպրոսը արաբական արշավանքներից ազատագրելուց հետո (965 թ.) ռազմական դրդապատճառներով, երբ հայ վարձկանները տեղափոխվեցին Կիպրոս՝ պաշտպանելու համար։ Միջին բյուզանդական ժամանակաշրջանում Կիպրոսում ծառայում էին հայ զորավարներ և կառավարիչներ՝ Ալեքսիոս Մուսելեն կամ Մուսերեն (868–874), Բասիլ Հայկազը (958), Վահրամը (965), Էլպիդիոս Բրախամիոսը (1075–1085) և Լև Սիմբատիկեսը (910–911): ), որը ձեռնարկել է Լառնակայում Սուրբ Ղազար բազիլիկայի կառուցումը։ Պարզվում է, որ Սուրբ Ղազար եկեղեցին 10-րդ դարում եղել է հայ առաքելական եկեղեցի և օգտագործվել է հայ-կաթոլիկների կողմից նաև Լատինական դարաշրջանում։

Բազմաթիվ հայերը պահանջում էին համանման հոգևոր հովվություն, ուստի 973 թվականին Խաչիկ Ա կաթողիկոսը Նիկոսիայում հիմնեց Հայոց եպիսկոպոսությունը։ Կիպրոսի և հայերի հարաբերություններն ավելի սերտացան, երբ ստեղծվեց Կիլիկիայի թագավորությունը։ Կղզու հյուսիսում գտնվող Կիլիկիայի ափին գտնվող թագավորությունը ստեղծվել է մոտ 1080 թվականին հայ փախստականների կողմից, ովքեր սելջուկների արշավանքից փախել են հյուսիս և մնացել Բյուզանդիայի դաշնակիցը։ 1136-1138 թվականներին Բյուզանդիայի կայսր Հովհաննես II Կոմնենոսը հայկական Թել Համդուն քաղաքի ողջ բնակչությանը տեղափոխեց Կիպրոս։ 1185 թվականին Իսահակ Կոմնենուսի հարսանիքից հետո հայ իշխան Թորոս II-ի դստեր հետ հայ ազնվականներ և ռազմիկներ եկան նրա հետ Կիպրոս, որոնցից շատերը պաշտպանեցին կղզին Ռիչարդ Առյուծասիրտից (1191թ. մայիսի), երբ նա նվաճեց Լիմասոլ։ տրամադրությունը և Տաճարական ասպետները (ապրիլ 1192), ովքեր Ռիչարդից գնել էին Կիպրոսը և կառավարում էին առանձնահատուկ դաժանությամբ: Ի վերջո, Տամպլիերները կղզին վերադարձրեցին Ռիչարդին, որն իր հերթին վաճառեց այն Գի դե Լուսինյանին: